Dzisiejszy wpis na blogu postanowiłem poświęcić prawu spadkowemu i omówić instytucję testamentu.
- Na początek – jak należy zdefiniować testament ?
Zgodnie z art. 941 k.c. (Kodeksu Cywilnego): Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. - Powyższą definicję można rozumieć w ten sposób, że testament jest rozrządzeniem majątkiem na wypadek śmierci. Innymi słowy – testament jest dokumentem, za pomocą którego możemy rozrządzić (rozporządzić) lub wyrazić swoją wolę co do tego, co ma się stać z naszym majątkiem po śmierci. Muszę jednak od razu zaznaczyć, że „majątek” nie oznacza wyłącznie aktywów (np. nieruchomości, rzeczy ruchomych jak samochód, środków pieniężnych) ale także zawiera w sobie pojęcie pasywów (inaczej: długów).
- Co musi zawierać testament, aby był ważny (prawnie skuteczny) ? Dodam, że tu skupimy się na testamentach pisemnych (zwanych jako zwykłe lub holograficzne).
- dopuszcza się 2 formy pisemne:
a) zwykła forma pisemna – testament własnoręczny (napisany wyłącznie odręcznie !!! – nie może być napisany na jakichkolwiek urządzeniach – maszynie, komputerze, czy smartfonie),
b) testament notarialny – sporządzony i odczytany przez notariusza lub zastępcę notarialnego.
JEŻELI KTÓRAŚ Z POWYŻSZYCH FORM NIE ZOSTANIE ZACHOWANA – W PRZYPADKU TESTAMENTU PISEMNEGO (HOLOGRAFICZNEGO/ZWYKŁEGO) – TESTAMENT JEST NIEWAŻNY !!! - Gdy sporządzamy testament własnoręcznie, musi on zawierać następujące elementy:
- słowo „testament” na górze strony,
- datę sporządzenia,
- treść – wolę spadkodawcy (testatora) w której wskazuje on kto ma dziedziczyć (spadkobiercę) – z imienia i nazwiska oraz datę i miejsce urodzenia oraz w jakich częściach – jeżeli spadkobierca ma być więcej niż jeden,
- podpis spadkodawcy.
CO WAŻNE – NIE NALEŻY PRZY TESTAMENCIE HOLOGRAFICZNYM/ZWYKŁYM WSKAZAĆ SKŁADNIKÓW MAJĄTKU SPADKOWEGO (NP. MIESZKANIA LUB SAMOCHODU) – CHYBA, ŻE STANOWIĄ ONE CAŁOŚĆ MAJĄTKU SPADKOWEGO. JEDNAK, ABY NIE BYŁO WĄTPLIWOŚCI CO DO TEGO, ŻE TESTAMENT JEST WAŻNY I NIE JEST TESTAMENTEM WINDYKACYJNYM (O CZYM W KOLEJNYM WPISIE) LEPIEJ NIE WYMIENIAĆ SKŁADNIKÓW MAJĄTKU, KTÓRY BYĆ ODZIEDZICZONY PO NASZEJ ŚMIERCI.
Nieważność testamentu
Oczywiście z powyższego punktu wynika, że testament zwykły (holograficzny) jest nieważny, jeżeli nie został zawarty w odpowiedniej formie, ale ponadto mamy przesłanki wskazujące na nieważność testamentu które stosuje się bez względu na to w jakiej formie taki testament byłby sporządzony – są nimi:
a) sporządzenie testamentu w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
b) sporządzenie testamentu pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
c) sporządzenie testamentu pod wpływem groźby.
Dziedziczenie.
Tutaj mamy do czynienia ze znaczenie łatwiejszą sytuacją, niż jest dziedziczenie ustawowe – czyli takie gdy spadkodawca (zmarły lub zmarła) nie pozostawił/a testamentu. W dziedziczeniu testamentowym dziedziczy ten kto został wskazany w testamencie i nikt inny. Na temat dziedziczenia ustawowego zrobię osobny wpis.
Odwołanie testamentu i wykładnia testamentu.
Testament oczywiście można odwołać – zgodnie z art. 946 k.c.: Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
Powyższy przepis oznacza, że spadkodawca może wybrać – albo odwoła testament poprzez sporządzenie nowego, przy czym przy sporządzeniu nowego musi wyraźnie zaznaczyć, że odwołuje dotychczasowo obowiązujący testament – albo dokona fizycznego zniszczenia testamentu lub wystarczy usunie z niego elementy, o których zależy jego ważność – np. spadkodawca może np. zamazać albo oderwać podpis.
Prawidłowe odczytanie treści testamentu musi, zgodnie z art. 948 §1 k.c. zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy.
Jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść (art. 948 §2 k.c.).
Jak należy rozumieć w/w przepis ? Oczywiście wszystko zależy od konkretnej sytuacji faktycznej, ale z pewnością obowiązuje jedna zasada: Przedmiotem wykładni (interpretacji) może być jedynie istniejący tekst testamentu. Interpretacja wyłączona jest natomiast względem tego, co nie zostało w treści testamentu zawarte. W rezultacie niedopuszczalne jest prowadzenie wykładni, która miałaby doprowadzić do modyfikacji lub uzupełnienia tekstu testamentu o rozrządzenia, które nie pochodzą bezpośrednio od testatora, nawet jeżeli z okoliczności wynika, że jego rzeczywista wola była inna (por. uzasadnienie postanowienia SN z 13.06.2001 r., II CKN 543/00, OSNC 2002/1, poz. 14).
Inne rodzaje testamentów.
Poza wyżej opisanymi testamentami, istnieje także testament allograficzny, przy czym jest on także testamentem pisemnym.
Polega on na tym, że spadkodawca sporządza testament w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
OŚWIADCZENIE SPADKODAWCY spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.
Innym przykładem nietypowego testamentu jest testament ustny. Zgodnie z art. 952 §1 k.c.: Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
NA ZAKOŃCZENIE TEGO WPISU POWIEM, ŻE W PRAKTYCE NAJCZĘŚCIEJ W OBROCIE PRAWNYM FUNKCJONUJĄ TESTAMENTY ZWYKŁE, NA PODSTAWIE KTÓRYCH DOKONUJE SIĘ AKTU POŚWIADCZENIA DZIEDZICZENIA U NOTARIUSZA LUB POSTĘPOWANIA SPADKOWEGO W SĄDZIE.
Ten wpis stanowi część I wpisu na temat testamentów. Zapraszam do dalszego śledzenia moich wpisów. W następnym będę szerzej omawiał szczegółowe przepisy dotyczące tego co może się znaleźć w treści testamentu a co nie.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie dziedziczenia/spadkowej ?
Zapraszam serdecznie do kontaktu:
Telefon: +48 500 896 575
e-mail: kancelaria@radcamichalowski.pl
www: https://www.radcamichalowski.pl
Radca Prawny Wojciech Michałowski
